tag:blogger.com,1999:blog-77602706709200133062024-03-12T20:54:05.272-07:00কবিতা ভাষানবাক্ বাংলা কবিতার প্রথম ব্লগজিন ... বাক্ বাংলা কবিতার মুক্ত অবস্থান ... ব্যক্তিগত পছন্দের সীমানা এবং বাজারের বাইরে প্রতিভা ও প্রভার সন্ধান তার ঘোষিত ব্রত ... পাঠ্য এবং অপাঠ্যর মধ্যবর্তীটি ছাড়া কোনো ভেদরেখাই মান্য নয় ... বাংলা কবিতার নবীনতম এই শতাব্দীর কবি যাঁরা ... কথা বলুন 8436419575 , লেখা পাঠান : anupam_gtl@yahoo.co.in এবং konnagar : ghatal : paschim medinipur 721212, west bengal, Indiaanupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comBlogger7125tag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-44394018890934847472013-11-27T20:39:00.002-08:002013-11-27T20:39:53.395-08:0075Th pOsT : ভগৎ সিং সোনী ( রায়পুর) এবং তরুণ ভাটনগর<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>BN</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:14.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Vrinda;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(<span style="color: black; mso-themecolor: text1;">হিন্দী</span>
থেকে বাংলা ভাষায় কবিতার অনুসৃজন)</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হিন্দী সাহিত্য এবং , বিশেষ ভাবে, হিন্দী কবিতার সাথে পরিচয়
থাকায় প্রায়ই মনে হতো আমরা কেবলই ইংরাজি ভাষায় ভেসে যেতে চাই বলে ইংরাজী কবিতা এবং
ইংরাজি ভাষায় অনুদিত কবিতার দিকে চেয়ে থাকি, পড়ি, পন্ডিত হয়ে উঠি সেই কলেজ জীবন
থেকে। এভাবেই বিশ্বের সাহিত্যের সাথে আমাদের পরিচয় হয়</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কবিতা কেউ কাউকে
শেখাতে পারে না। মাওরি বা জাড়োয়ারাও কবিতা পায়</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">, তাদের সাধ্য মতো প্রকাশ করে তা। ভারতেই কত ভাষা আছে আমরা
জানি কি ? খোঁজ রাখি আমাদের প্রতিবেশী কবিতার ? বাক-এর এই বিভাগে আমরা আগে তেলেগু
কবি চেরাবান্দা রাজু’র কবিতা্র বাংলা ভাষায় অনুসৃজন উপস্থিত করেছি। এবার হিন্দী
ভাষার কবিতার প্রতি মনোযোগ দেয়া হল। ‘প্রগতিশীল লেখক সংঘ’ প্রকাশনীর পত্রিকা
‘বসুধা’ (সংখ্যা ৬৬, ২০০৬ সাল) এবং ‘সাহিত্য একাডেমি’ দ্বারা প্রকাশিত ‘সমকালীন
ভারতীয় সাহিত্য’ পত্রিকা (সংখ্যা ১২২, ২০০৫ সাল) থেকে কবিতা বেছে নিয়ে অনুসৃজন
করলেন বারীন ঘোষাল। লক্ষ্য রাখা হল বিখ্যাত ও পুরস্কৃত কবিদের যেন বাছাই না করা
হয়। আপনারা এবার পড়ুন ----</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></i><b><u><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভগত সিং সোনী (রায়পুর)</span></u></b><b><u><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<b><u><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বাড়ি</span></u></b><b><u><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সে খুঁজছে</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আপনা</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঘরের আপন, তবু</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যখনই সেই সে</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বাড়িটার অদূর কোণে আসে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঘর ফেলে বাড়ি তার
পিছনে চলে যায়।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঘর </span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তো পেছনে নয় নহে</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমাদের সামনেই তার
বুক ভরা</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হাওয়া পোরা পোড়ায় ফোলানো</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমাদেরই মতো মনোবুক</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আর ঘর ঘর।</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<u><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিলাপ</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সে বাড়ি ফিরেই</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমাকে বকতে থাকে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তাকে চেহারা হারাতে
দেখি আঁক দিয়ে এঁকে </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অন্ধকারে কে বলল হারানো
মনে হয়।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তার শিহর হরণ করছিল
কেউ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তার চেহারা ফোটায়
চেয়ে থাকা</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সিমেন্টে বালু নাকি
বালুর সিমেন্ট</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাগে বিরাগের
স্ট্যাচুর নিথর</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দেহ ও জিয়ার অতলে
দাঁড়িয়ে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সে বলে <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বলে সে-ই</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মাটিতে মিলাবে আমাকে
ও মাকে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মাটি আমার মা-টি ওহো</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দাঁড়িয়ে দাঁড়িয়ে
মৌনময়।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চুপ করে শুনি</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আর ভাবি</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমারই চোখেরা দেখতে
থাকে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তাহার বিলাপ।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমারই মাটিতে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমারই আত্মায়</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমার ছায়া</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমার সাথে নড়তেই
থাকে অনড়ের মতো</span><span style="mso-bidi-language: BN;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-style: italic; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-style: italic; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-style: italic; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><b><u><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তরুণ ভাটনগর</span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<u><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দে আবারও শব্দ হচ্ছে</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমরা যখন কেলান্ত হয়ে যাবো</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যখন পায়ের টনটন আর হাঁটতে দেবে না</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দেরা আলো হয়ে শব্দে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দুনিয়া তৈরি দেখে শান্তি পাই</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আর যে বেদনা গলগল শব্দ নিয়ে আমরা চলেছি</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এরকমই অশেষ থাকবে তারা তারারাও।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব দো-রা শরীরের জীবনের মতো নয়</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ansi-font-weight: bold; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ফুরিয়ে গিয়ে ছাই-ফুঁ দেবে না</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সময় পেরিয়ে যায়
শব্দরাও যাক না</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দিশাহারা অগতিটি
তোলা থাক</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক্যালেন্ডারের পাতা
ওলটানোর শব্দে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মানুষ পিছড়া বোঝে
পাশায়</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দ আবার কথা বলে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দ আবার করে শব্দ
হয়ে যায়।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শিগগির খুব সেদিন</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দশরম গায়ে দাঁড়াবে
মানুষ</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নগ্নে নগন্যে আর
আড়াল পাবে না</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">খোলে তাই খুলে যায়
আদিম শব্দরা।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এড়িয়ে যাবার কোন
চোরাপথ নেই</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দরা আবার কথা
বলছে</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শব্দরা ফিরে শব্দ
হয়ে যাচ্ছে। </span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span style="mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-tab-count: 4;"> </span>--------------------------------------------------</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"></span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-54337271220103549582013-09-29T03:37:00.001-07:002013-09-29T03:37:29.971-07:0074Th pOsT : জন বেরিম্যানের স্বপ্নিল কবিতা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxk1-c0JO7pBhhf5ivhZOiuKZQuG6ZkmyKul1Es9O248gatjayIPgTo_sS3VgoJgg1D7HJ_8o52E1M83SANPXnPLjf0JiPYwv04VSGhHht2m3YcdFIVCLuf1dv-cky39fzSKYA5hAwQUY/s1600/john-berryman.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="260" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxk1-c0JO7pBhhf5ivhZOiuKZQuG6ZkmyKul1Es9O248gatjayIPgTo_sS3VgoJgg1D7HJ_8o52E1M83SANPXnPLjf0JiPYwv04VSGhHht2m3YcdFIVCLuf1dv-cky39fzSKYA5hAwQUY/s400/john-berryman.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">১৯১৪ সাল।
বিশ্বযুদ্ধ লেগে গেছে। আমেরিকায় কানেকটিকাটে জন্ম হল জন অ্যালাইন স্মিথ নামে একটি
শিশুর যে সেই থেকে ছিল দুর্ভাগ্য পীড়িত</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ছোটবেলা থেকেই নার্ভাস আর শেকি ছিল সে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তার ওপর অর্থাভাবে কিনা তার ব্যাঙ্কার বাবা, জনের ১২ বছর তখন, নিজেকে গুলি মেরে
আত্মহত্যা করলে মা দ্বিতীয় বিবাহ করে অন্যত্র চলে যায়। জনও সেই সঙ্গে। কিন্তু বাবার
আত্মহত্যা দুঃস্বপ্নের মতো তার পেছনে লেগে থাকল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সেই মৃত্যু গভীর দাগ কেটে যায় তার মনে যা থেকে মুক্তি
পাননি আজীবন। তারপর স</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পিতার নামানুসারে জন বেরিম্যান হয়ে
যান তিনি। স্কুল থেকে বেরিয়ে ১৭ বছর বয়সে নিজেও একবার আত্মহত্যার ব্যর্থ চেষ্টা
করেন। এরপর কলাম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ে পড়ার সময় মেন্টর কবি মার্ক ভ্যান ডোরেন তাকে
কবিতা লিখতে উ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সাহিত করেন। জনের কবিতা ক্রমে
বিকশিত হতে থাকে। লোকে বলতে শুরু করে ইয়েটস-এর মতো হচ্ছে। তিনি বলেন “ইয়েটস-এর মতো
না, ইয়েটসই হতে চাই</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">“ এরপর কেম্ব্রিজে পড়াশুনো করে ফিরে এসে কলেজে অধ্যাপনা শুরু করেন। নার্ভ বরাবর
দুর্বল ছিল। ২৪ বছর বয়সে হাসপাতালে ভর্তি হন মৃগিরোগের জন্য। তিনবার বিয়ে করে অসফল
হন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বাবার দুঃস্মৃতি তাকে
ছাড়ে না কিছুতেই। অবশেষে ১৯৭২ সালে ওয়াশিংটন এভিনিউ ব্রিজ থেকে মিসিসিপি নদীতে
ঝাঁপিয়ে পড়ে আত্মহত্যা করেছেন কবি জন বেরিম্যান। কবিদের জীবন এমনই হয় ?</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আমেরিকায় ৫০/৬০ দশকে শুরু হয় কনফেশনাল
পোয়েট্রি আন্দোলন ( স্বীকারোক্তি কবিতা)। বেরিম্যান ছিলেন তার অন্যতম পুরোধা। অন্য
সঙ্গীরা ছিলেন রবার্ট লোয়েল, সিলভিয়া প্ল্যাথ, অ্যানি সেক্সটন, অ্যালেন
গিন্সবার্গ, ডব্লিউ- ডি- স্নডগ্রাস, ইত্যাদিরা</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আমাদের সুনীল
গঙ্গোপাধ্যায় ৬০ দশকে কিছুকাল আমেরিকায় থেকে ফিরে এসে বাংলায় ‘স্বীকারোক্তি কবিতা’
প্রথম লেখেন – “আমি কিরকমভাবে বেঁচে আছি”। জীবিতাবস্থাতেই বেরিম্যানের অনেকগুলো বই
প্রকাশিত হয়েছিল। সেগুলোর মধ্যে শ্রেষ্ঠ বলা হয় তার “ড্রিম সঙ্গস্” (স্বপ্ন গানেরা)
নামের বইটি। বাবার স্মৃতি নানাভাবে প্রবেশ করে স্বপ্নিল কবিতায়। ‘হেনরি’ নামের এক অলীক
প্রতিভুকে সামনে রেখে প্রথম, দ্বিতিয়, তৃতীয় পুরুষে স্বগতোক্তি করে চলেন যাতে
কবিতার অদ্ভুত রহস্য তৈরি হয়। লোয়েল মন্তব্য করেন –</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"> At first the
brain aches and freezes at so much darkness, disorder and oddness. After a
while the repeated situations and their racy jibber becomes more and more
enjoyable. <span lang="BN">এর জবাবে বেরিম্যান বলেন – </span>These poems are not
meant to be understood. They are only meant to terrify and comfort.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span lang="BN">অনেক পুরস্কার পেয়েছেন
বেরিম্যান</span></span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কবিতার জন্য পুলিৎজার পুরস্কার, বলিঞ্জেন পুরস্কার, জাতীয় পুস্তকের জন্য
পুরস্কার, এমনকি নুস্ত্যাট আন্তর্জাতিক কবিতা পুরস্কারের জন্যও সুপারিশ করা হয়েছিল
তার নাম। রহস্যের জন্যই বারে বারে পড়তে ভাল লাগে জন বেরিম্যানের কবিতা। ‘বাক’-এর
পাঠকেরও ভাল লাগবে এই আশায় ৩২৮টি “স্বপ্ন গান” থেকে চারটে কবিতার অনুবাদ সাজিয়ে
দিয়েছেন বারীন ঘোষাল। বেরিম্যান কারও মত লেখেননি, কেউ তার মত লেখেননি, ব্যাপারটা
অদ্ভুত, না ? পড়ুন ----</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>স্বপ্ন গান – ১</u></span><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অভিমানে হেনরি তো লুকিয়েছিল সেদিন</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">না-শান্ত হেনরির গোমড়ামুখ আজ, </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আমি তার পয়েন্টটা বুঝেছি এই যে সব কিছু
উল্টে দিতে চাওয়ার </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এমন ভাবনা যে, ওরা ভেবেছিল ওরাই সেরে
ফেলবে সবটা আর</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তাতেই বদমেজাজি হেনরি কেটে পড়েছিল,
কিন্তু </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তার উচিত ছিল মুখের ওপর শুনিয়ে দেওয়া,
হ্যাঁ </span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গোটা পৃথিবীটাই ছিল যেন এক পশম প্রেমিকা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হেনরির পাশেই আছে বলে মনে হতো সেদিন।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তবু কেন ছাড়াছাড়ি হল</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">তারপর কিছুই হল না যা ছিল </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সম্ভব আর উচিতও ছিল ঘটে যাওয়া</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বুঝি না কি ভাবে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সবার দৃষ্টির সামনেই আড়ালে আবডালে থেকেও</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এসব তারিয়ে দেখল আর ধরাও পড়ল না সে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এখনো বলার তার বাকি বড় বিস্ময়ের কথা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পৃথিবী যার সবটাই বহন করে চলে যাবে দূরে</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একবার একটা ডুমুর গাছের মাথায় চড়ে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">খোশ মেজাজে গান ধরেছিলাম আমি। দেখি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">জমিনকে আঁটো করে পরেছে সাগর আর</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শূন্যরা গড়ে উঠে প্রতি বিছানায় -- সেই
সব।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--------</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>স্বপ্ন গান – ২৯</u></span><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সেখানে সে বসেছিল, একবার, একটু কি
হেনরির মনে পড়ে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এত ভারী, সে যদি সহস্র বছর পেতো, আরো
একটু বেশি বা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কান্নায়, নির্ঘুমে, এবং তার সমস্ত সময়ে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হেনরি কিছুই করে উঠতে পারলো না</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হেনরির কানে কানে সেই থেকে শুরু হয়েছিল</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হালকা কাশির গন্ধ, রুনুঝুনু, একটু নাড়ী
নারীবেগ। </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আরো একটা ব্যাপার আছে তার মনে যেটা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">গ্রামের কবরচিত্রের মতো হাজার বছর অমলিন</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যে দাগের কলঙ্ক রেখা কখনো মোছে না,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">খোলা চোখে, সে লক্ষ্য রাখে, অন্ধ সেজে।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঘন্টার শব্দগুলো বলে চলে – দেরি হয়ে
গেছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এই অশ্রু পতনের কী নয় – ভাবছে তখনো।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কিন্তু হেনরি কখনো করেনি, শুধু ভেবেছিল যে
সে-ই করেছে,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">শেষ করে, কুচিকুচি করা হয়েছিল মেয়েটাকে </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর টুকরোগুলো লুকিয়ে রাখা, যেখানে স্পষ্ট
দেখা যায়</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সে জানে – সবাইকে সে খুঁজেছিল যারা হারায়নি
কখনো।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রায়ই তার মনে হয়, ভোরে, সবাই ফিরেছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হারিয়ে এভাবে কেউ যায় না তো</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>----------</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>স্বপ্ন গান – ৪৫</u></span><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সর্বনাশের দিকে চেয়ে আছে। নাশও তারই
দিকে ফেরা।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ভেবেছিল তারা পুরনো বন্ধু</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"> সিড়িতেই টের পেল,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যেখানে মেয়েটার বাবা তাদের উলঙ্গ অবস্থায়
দেখেছিল,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঘনিষ্ঠ হয়ে ছিল তারা। দোস্তির গোপন কথার
চিরকুট</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যেদিন হারিয়ে গেল, ভেবেছিল খুব ভেবেছিল,
ঝোঁক তার</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নাশের, তাদের পথ আড়াআড়ি আঁকা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এবং একবারই পরস্পর এড়িয়ে গিয়েছিল জেলে;
বিছানাতেও; </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর নিস্বাক্ষর চিঠিতে দেখা হয়েছিল তাদের
চোখের ,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কোন এক এশিয়ার আশ্চর্য শহরে, অনির্দেশ</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আর ইতস্তত, এই দুটো আর তিনটের মধ্যে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অথবা একটা টেলিফোনের আশংকায় চমকিত</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ঠিক যখন তার মাথায় কেউ তার জড়িয়েছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">একটা ভুল ধারণায় পৌঁছতে, মৃগ থেকে
‘মৃগি’।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অথচ সে যখন টের পেল -- তারা পুরনো বন্ধু
নয়,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এটা তার জানা ছিল। না।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এই তো অচেনা একজন, শুধরে দিতে এসেছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সমস্ত ভন্ডামি, আর সেটাই জারি করতে।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হেনরি রাজি হল। না -- ।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>------------</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u>স্বপ্ন গান – ৩৮২</u></span><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">হেনরির শবযান থেকে কিছু একটা ভাল ভাবে পড়ে
যাক নিচে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">এর বেশি বোঝাতে আর কেউ যেওনা সেখানে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">প্রাচীন চারণ গান হচ্ছে কোথাও, ক্রমশ
স্বরানো</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">বিষন্ন, তবে শোকটা কমানো যেন</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">নির্দোষ ঠাট্টায়, অথচ সবারই মেজাজ প্রায়</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কমানো, নামানো</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">যতক্ষণ নাচিয়ে না এল, ছোট খাটো পোষাক
গায়ে </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">কালো চুল, লম্বা আর খোলা, কালো মালো
চশমায়</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মুখটা ওঁচানো,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ফ্যাকাশে, আর হঠা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ই গানটা বদলে গেল</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">‘দাও!’ আর ‘ওয়াও!’ এবং হাও হাও; গান
পালটে যাচ্ছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পিছনের পা পিছনে ছুঁড়ছে মেয়েটা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda; font-size: x-large;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পাটিপিয়া আঙুলের ভরে নাচছে মেয়েটা
সাবলীল</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">সঙ্গীতের গীতার্ত-গীতল ধাক্কায় ভাসে,
নামে, আর হঠা</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ই </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ফিরে যায় সেই ভয়ানক লোকটার কাছে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">অবস্থাটা অসম্ভব পাগলপনা, মেয়েটি হাত
নাড়ে, নরকের দিকে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মেয়েটি পা ছোঁড়ে মাথার ওপর, ঝাঁকুনি
দেয়, সব ঠিকঠাক,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">মেয়েটি হেনরিকে নেচে নিয়ে যায়</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p> </o:p></span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-31724726888348026362013-08-30T19:55:00.002-07:002013-08-30T19:57:00.055-07:0073rD pOsT : কয়েকজন সমকালীন মার্কিন কবির কবিতা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">“প্লাম”— এই
ফরাসী শব্দটার ইংরিজি অর্থ – সেই পালক, যা গায়ে বুলোলে শিহরণ হয়। নামে লিটল
ম্যাগাজিন হলেও ‘রন স্লেট’-এর সম্পাদনায় এই ওয়েবজিনটি ইন্টারনেটে আছে কিছুদিন হল।
২০১২ জুলাই পর্যন্ত মোট ছ’টি সংখ্যা প্রকাশিত হয়েছে প্রতিবার ছ’জনের নির্বাচিত
কবিতা নিয়ে। “ড্যানিয়েল ললেস” গত বছর তার একটি প্রিন্ট ইসু সম্পাদনা করে প্রকাশ
করেছেন জুলাই ২০১২-এ, তার মধ্যে নির্বাচিত ১২ জনের এবং প্লামের আরো কয়েকজনের
স্বেচ্ছা-যোগদান মিলিয়ে। এটি আমার হাতে এলে আমি অবাক হই দুটি কারণে। (১) এখানে
বেশির ভাগ লেখাই মহিলা কবিদের, যা আমার অসাধারণ মনে হয়েছে। সিলভিয়া প্লাথ আর
ভার্জিনিয়া উল্ফ্ ছাড়া কোন বিখ্যাত আন্তর্জাতিক মহিলা কবির কথা স্মরণ হয় না চট
করে। আপনাদের মনে পড়ে কি ? (২) সব কবিই কলেজে বা বিশ্ববিদ্যালয়ে অধ্যাপনা করেন, যা
আমার থিয়োরির বিরোধিতা করছে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">আমি বলেছিলাম – ‘অধ্যাপকরা
কবিতার শত্রু’</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><br />
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"></span>আসুন পাওয়া যাক পালকের শিহরণগুলি।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span><br />
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">ডোরিয়েন লক্স (১৯৫২)</span></u></i><i><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></i></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">(এই আমেরিয়ান কবি কলেজে পড়ান, ৫টি কাব্য
সংকলন আছে। ১১টি পুরস্কার পেয়েছেন এর মধ্যে। একটা পত্রিকা সম্পাদনা করে থকেন)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;">পালক ফালক</span></b><b><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঠেলাগাড়ির হাতল দুটো<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ফাঁকা মাঠ<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কামানমুখো<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তাক নিয়েছে তাকিয়ে আছে কাকে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সোনালীন জং রঙ জঙীন, </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">খালি পেটের জলে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শুধু বৃষ্টির জল,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার বৃষ্টিপানির রূপালী বুননটি
দেখি ছেঁড়া, খাপছেঁড়া</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাওয়া তাকে চকমকিয়ে কাঁপিয়ে দিয়ে
যায়,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মাঠে গমক্ষেতে ঢেউ খেলিয়ে চলে
যায় গাছেদের কাছে।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তারপর শব্দেরা বায়ু বেয়ে পাতায়
ওঠে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সময়ের স্বর-নিখাদে, মর্মে জড়ানো</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভোলা দিনের মতো পলগুলো গুছিয়ে
তুলে,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফেলে দিয়ে, খামখেয়ালে, বনতলে
তলে।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আর দূরে কোথাও বন পেরিয়ে একলা এক
কবি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তার নাসামান্য ঘরে ব’সে, কলম
কাঁদা পাতায়</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখিতেছে নিঃসীম জীবনীর কথাগুলি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিজেরই কাকলি গড়া ছোট মোট পথের
ভাবনা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মোমশিখা, ফেনিল বিয়ার, গমক্ষেত, মরচে
মাখা সূর্য –</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">লিখছে সেসব কথাদের যারা টিঁকে
থাকবে না।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--------- <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রি
আর্মানট্রাউট (১৯৪৭)</span></u></i><i><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(আমেরিয়ান ‘ল্যাঙ্গুয়েজ
পোয়েট্রি’ আন্দোলনের প্রথমকালের কবি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> রন সিলিম্যান এবং রবার্ট ক্রিলি এর সুখ্যাতি
করেছিলেন। রি অ্যান্টি-লিরিকাল কবিতা লিখেছেন যা প্রথম পাঠে সহজ মনে হলেও গভীর
পাঠে একটা ভার্টিগোর আবর্ত তৈরি হয় – বলেছিলেন সিলিম্যান। দশটি কবিতার বই আছে তার</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেয়েছেন
পুলিৎজার ও ন্যাশনাল বুক ক্রিটিক সার্কল সহ গোটা দশেক পুরস্কার।)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফোকাস</span></b><b><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিন্দুটি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যার ওপর একটা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয় বসবেই</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তো তারই</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রূপ নিরূপণে,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">জায়গাটা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">যেখানকার বিন্দু</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটাই</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নিরূপণ করা চলে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বিষয়ের অবিষয়ে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">এই ক্ষণটি জড়াতে চাও ?</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছুঁড়ে ফেলো।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">জবারা </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভাবতে কি পারে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">লালবেগুনি আবর্ত এক</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চারপাশে।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>------------<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">মেরি স্জাইবিস্ট
(১৯৭০)</span></u></i><i><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(আমেরিয়ান কবি। কলেজে অধ্যাপনা
করেন। একটি মাত্র বই আছে কবিতার। এবছরই তার দ্বিতীয় বইটি প্রকাশের পথে। এরই মধ্যে
সাত-সাতখানা পুরস্কার পেয়েছেন। ভাবা যায় ? ওদেশে পুরস্কার বৃষ্টি হয় নাকি ?)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">৩৯ বরষী দেহের
প্রতি সুর</span></b><b><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">একঘেয়ে </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">কামনা(র)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চাকাসু</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(প)রিহিত</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(আমার) আপনা বর্ণহীন</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(প্র)শমণ</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(আমি) সর্বদা ভাবি থাক(তে)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সন্(তুষ্)ট</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সবটা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>বোকামি(ই)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(থে)কে যায় </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বা ফাঁকা(নো)র</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(বি)লম্ব</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আন্তর গোলাপ(-এরা) দীপ্ত</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গোলাপী এবং</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কিছু লালও এখানে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(এ)বং সেখানে(ও)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ম(ন্থ)রতার</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কালিমা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(আমি)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সাদা(ই)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--------</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><br /></span></u></i>
<i><u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">কিমিকো হান
(১৯৫৫)</span></u></i><i><u><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></u></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(জাপানী-আমেরিকান মা আর
জার্মান-আমেরিকান বাবার সন্তান কিমিকো এখন কলেজে অধ্যাপনা করেন। তার ৮টি সংকলন আছে
কবিতার</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রচুর পুরস্কার পেয়েছেন। এছাড়া তিনি ফিল্মের গল্প এবং
চিত্রনাট্য লেখেন, সিনেমায় কথাও বলেছেন। এসব মিলে তার কবিতার ভুবন বদলে গেছে এক
অসামান্য চলনে যা সচরাচর দেখা যায় না।)</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তৃতীয়
দৃশ্যান্তরঃ সময়</span></b><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>থেকে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">“ ‘সময়সুত্র বুঝে ওঠা মানুষের
পক্ষে সত্যিই বড় কঠিন’, ডাঃ জবারম্যান বলেছেন, ‘বুঝতে হলে আগেভাগেই জানা এমন কিছু
থেকে শুরু করতে হয় – যেমন, ঘটনার প্রকাশ-বিকাশ’।‘’</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফিতা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফেরা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দিদিমার গলা,</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফিকে অন্ধকারের ফাঁকে কে কে জাগে
খুঁজতে গিয়ে চোখ কুঁচকে যায় -- -- -- --</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পর্ণ শিরা</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্যাপিরাস</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রস্তরলিপিঃ <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><i>ঠিক তখনই গাছ থেকে নেমে এল সেই পার্সীটি,
মাথার টুপি থেকে ছড়িয়ে দিয়ে পূর্বদেশের চমক ছাড়ানো সূর্যরেখা</i></span><i><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গাদা গাদা </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">শিরোনাম, যেমন -- “হৃদয় কহ-কহা”</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পাখনা</span></i><i><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা পরিচ্ছেদে নকল নিয়ে লেখার
কথা এবং কিভাবে তা আড়ালে রাখে সবকিছু ধ্ব’সে বা ফেটে যাওয়ার হাত থেকে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ফাদারের জন্য</span></i><i><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্বীকারোক্তি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">গ্রন্থের বিষয়সূচি</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">এগুলো
শোকতালিকা,</span></i><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> মেয়েটি জোর করল।</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>-- -- -- -- -- “(বি)জ্ঞানীরা নিশ্চিত নয়
ব্রেন কিভাবে সময়-সরণ করে,”</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম দাঁত, প্রথম আক্কেল দাঁত</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">নোয়াস্ আর্ক নার্সারি স্কুলে
প্রথম দিন</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম পিরিয়ড</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ছোটদের ব্যায়ামাগারের ভেতর প্রথম
নাচ আর প্রথম চুমু – যা অবাস্তবই –</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">প্রথম ফ্ল্যাট, হাসপাতালের হালকা
সবুজ মাখা, আর গলির রাবিশ ডিঙিয়ে প্রবেশ </span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দ্বিতীয় ফ্ল্যাটঃ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পথের খানিক দূরে একটা খুনের ঘটনার পর চীনা
পরিবারটি পশ্চিমের দু’কামরার ফ্ল্যাটটি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছেড়ে চলে যায় পরিষ্কার হবার জন্য</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বর্তমান ফ্ল্যাটঃ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রস্পেক্ট পার্ক থেকে ঢিল ছোঁড়া দূরত্বে</span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">হাচি নামের কুকুর প্রথমে -–
তারপর স্টেলা, এখন পঞ্চদশী<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমার প্রায় দমবন্ধ অবস্থাটা
বোঝাবার পর দ্বিতীয় পতিটি উঠে আসছেন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>প্রথম সংকলনের সূচিপত্রেঃ <span style="mso-ansi-font-style: italic;">শ্বাস বাড়াবার ঘর, বায়ুস্রোত, বাত-গহ্বর</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">প্রথম মৃত্যু (পায়রা)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">প্রথম মৃত্যু (মা)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">প্রথম ভাষা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">প্রথম দাঁত – যেটা আমার সন্তানের, আমার নয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-style: italic; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;">তৃতীয় পতিটি বেশ মজার</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-ansi-font-weight: bold; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“আগে মানুষের বিরামের সংক্ষিপ্ত মুহুর্ত
নিয়ে গবেষণা করতে গিয়ে একইরকম প্রগতির চিহ্ন পেয়েছিল গবেষকরা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">তুলনীয়
হল অনিয়মিত উদ্দীপকগুলো, যেমন গলার স্বরের ঝাঁঝ যা ব্রেনের আভ্যন্তরীন চালককে
দ্রুততর করে তোলে।“<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সুপারমার্কেটের বাইরে নীল জিরাফে
চড়া নয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পেটব্যাথা নয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">রান্নাঘরের কলে দিদিমা চুলও
ধুচ্ছে না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরও, এক চামচ আইসক্রিম, পেস্তার।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">জন্মদিনের কেক থেকে একটা দলা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">শয়তানের খাদ্যই
বটে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ট্রেনযাত্রা নয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চুল কাটা, তাও নয়।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">স্নান --- সাদা টালি লাগানো
হোটেল বাথরুমে সাদা দেয়াল ও সাদা গাউন ও সাদা তোয়ালে এবং খুবই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>জোরালো সফেদ নীরবতায় স্নান</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Vrinda;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">পুরুষটি আমার
পিঠ ঘষে দিচ্ছে --- <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ভোর চারটেয় আমি জেগে নেই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">বৃষ্টিতে জুতোও সেঁকছি না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আরো, ঝড়ের মধ্যে ছাতার তলায়
বিদায় চুম্বনের দৃশ্য<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(বজ্রনাদে কানে তালা লাগছিল না
?)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘুমের আগে জানলা দিয়ে তুষারপাত
দেখা, মৃদু শব্দে, শব্দ নরম হচ্ছে। ব্রুকলিনে আজ খ্রিস্টমাসের<span style="mso-spacerun: yes;">
</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সকাল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">(জন্ম না)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(জন্ম নয় ?)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>“
নিজের হাতে ছেড়ে দিলে ব্রেন ফ্রেন সময়কে জড় করে ফেলতে চায়”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সুপ, কমলার রস, দুধ ------<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">একটা সসপ্যানে খাবার নেড়েচেড়ে সে
মেয়েটিকে চামচ দিয়ে খাওয়াচ্ছে। তাকে ভালবাসা তার রোমান্টিক। মেয়েটির প্রয়োজন ছিল
না রোমান্সের। “তবুও”, মেয়েটি অস্ফুটে বলল --- “মনে হচ্ছে যেন গতকাল”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">OED<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">সহসাই সে দেখে তার শরীর টের
পাচ্ছে না সেই সব যা গতকালও সহজেই। এমনকি টি শার্টটাও তার <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<b style="mso-ansi-font-weight: normal;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্তনে আঁটছে না। আর
পুরুষটির হাতের মুঠো -----<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">অন্য ঘনতর অবস্থায় পরিমানে কমে
যেতে, বায়বীয়া ভাপ থেকে শুরু করে তরল অথবা কঠিন অবস্থায়, “সেই বিজ্ঞানীরা যারা এই
সম্ভাবনার কথা বলে, যে, তাদের তত্ত্ব অনুসরণ করলে ভবিষ্যতে খাবারকে ঘন<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>করে ক্যাপসুলে ভরে দেয়া
যাবে, আর খ্যাপার মতো ছুটে যায় পাগলা গারদে বা কবরখানায়” ----<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>( ---- হার্ভে
ডব্লিউ উইলি, দ্য নিউইয়র্ক টাইমস , মার্চ ৮, ১৯০৮ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">আমি থামতে চাইনি। আর, হ্যাঁ, আমি
কখনোই থামতে চাইনি।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">চেপে ধর, মেলাও, --- হজম কর,
সংক্ষেপ, নিগূঢ়, সাংকেতিক কর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">দুজনের জন্য এই সব তুর্কী
সামন্ত-কথা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">“কালকের ব্যাপারটা শেষে কি হল ?”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">ঘরে চাই দক্ষ পরিসেবাঃ<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt;"><a href="http://www.archive.org/stream/cu319240034767147"><span style="font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;">www.archive.org/stream/cu319240034767147</span></a></span><span style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">“আর গতকালের ?”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শরীর নির্জলা ---<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;">“বাঃ বাঃ গতকাল -----“<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>--------- <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; mso-bidi-language: BN;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-70934568774861947862013-07-30T06:52:00.001-07:002013-07-30T20:57:17.807-07:0072nD pOsT : চেরাবান্দা রাজুর কবিতা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhineJi6JD9eqV6o1eCJFWOSH70eCY4UKSJKIlt8kCrFbWIQq9x8woO81sDvjTMj0bqbC-zWNRN_YIrnEF45tcwRetXzOrbvBXELkzqQtM1e6jzJMa67JHoJkJywiKB8IW_f7LdMMbc1zw/s1600/cherabandaraju.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhineJi6JD9eqV6o1eCJFWOSH70eCY4UKSJKIlt8kCrFbWIQq9x8woO81sDvjTMj0bqbC-zWNRN_YIrnEF45tcwRetXzOrbvBXELkzqQtM1e6jzJMa67JHoJkJywiKB8IW_f7LdMMbc1zw/s400/cherabandaraju.jpg" width="291" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;"><span class="Apple-style-span" style="font-size: 19px; line-height: 21px;"></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;">জলচুমকিরা ঢেউ ঢেউ
করছে</span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;">
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;">
</span>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কবিতার অনুবাদ বিষয়ে আমার মতামত একটু বেয়াড়া।
প্রাথমিক অবস্থায় ভাষাহীন যে নিরাকার অনুভবের অনুবাদটি রচিত হয় কোন ভাষায়, পরবর্তী
কোন সময়ে অন্য কোন মেধায় সেই কবিতারই নতুন অনুভব স্পর্শ করলে সমসাময়িক উৎকর্ষে আবার
ভাষান্তরিত হতে পারে কবিতা। একটি কবিতার রচয়িতা ছাড়াও অনুদিত কবিতা অনুবাদকেরও হতে
বাধ্য। তাই তো কবিতার অনুবাদ চিরকাল এক থেকে অনেক হয়ে যায়। অধ্যাপকরা, পন্ডিতরা
অবশ্য এই মতবাদ অস্বীকার করবেন</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমার কিছু যায় আসে না।<o:p></o:p></span></span></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Vrinda;">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>বিপ্লবী কবি <u><span style="color: red; mso-ansi-font-weight: bold;">চেরাবান্দা
রাজু</span></u><span style="color: red;">’র কবিতা</span> নিয়ে বসেছি আজ। অমর শহীদ
বিপ্লবী কবি সুব্বারাও পাণিগ্রাহী ও সরোজকুমার দত্তের স্মৃতির উদ্দেশে নিবেদিত
চেরাবান্দা রাজুর প্রথম ও একমাত্র কবিতার বই ‘ঢেউয়ে ঢেউয়ে তলোয়ার’ তার চল্লিশ বছর
বয়সে, যখন তিনি শেষ শয্যায়, তার চিকিৎসার স্বার্থে “বিপ্লবী লেখক, শিল্পী ও বুদ্ধিজীবিদের
প্রস্তুতি সম্মেলনের আহ্বায়ক পরিষদ-পরিচালিত সংহতি প্রকাশনী” প্রকাশ করে ১৯৮১ সালে
পুজোর সময়। দাম ছিল সাড়ে তিন টাকা। বইটি আমি কিনেছিলাম সে বছরই। ফায়ারব্র্যান্ড
কবিতা তার, চিরকাল আন্দোলন আর জেল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> মার্ক্সিস্ট লেনিনিস্ট এই
সংগ্রামী কবির কবিতা অনুবাদ করেছেন মনিভূষণ ভট্টাচার্য (এই রাজনৈতিক শকুনের
বাচ্চাদের নবাবি চাল/পচাগলা ক্ষমতার যক্ষায় ঝরঝরে হয়ে গেছে--/যতদিন এদের নিকাশ করা
না যাচ্ছে/ ততদিন এরা শেষ হবে না।), শঙ্খ ঘোষ (বলতে শুনেছি ওদের/ যে, /অজ
পাড়াগায়েঁ পৌঁছল লাল গানের ছন্দমিল/ আরো লাল হয়ে উঠছে রক্ত ভুখা এ মানুষদের /গ্রামে
গ্রামান্তে ছড়িয়ে গিয়েছে শিখা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">/এই আমাদের গ্রাম/তবে কি
মত্ত বিপ্লবে উঠে দুলে?/আর/মা তবে দিয়েছে কি আজ/যুদ্ধপতাকা তুলে?), বিপ্লব
চক্রবর্তী (কামারশালায় লেগেছে আগুন/ প্রতিটি হাপর ফুঁসছে/আগুনে আগুন জ্বালো, সাথী,
জ্বালো/ প্রতীক্ষা ক’রে থেকো না কখন/ভোরের সূর্য উঠছে।) ---- ইত্যাদি অনুবাদের
টিউনিং দেখে মনে হচ্ছে না -- বিপ্লবী কবির বিপ্লবী ইমেজটি ধরে রাখার সমবেত চেষ্টা
হয়েছিল? আমি অন্যরকম ভাবি। একজন কবি আগে কবি, তারপর সে বিপ্লবী। অন্য সময়ে দাঁড়িয়ে
আমি চেরাবান্দা’র মূল অনুভুতির কাছে গিয়ে আবার শুরু করতে চাইলাম। ভাল লাগল আমার। অনুবাদে
যাবার আগে একবার চট করে চেরাবান্দার মাত্র চল্লিশ বছরের জীবনীটা বেড়িয়ে আসি চলো।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>হায়দ্রাবাদ থেকে তিরিশ মাইল দূরে অঙ্কুশপুরম গ্রামের এক দরিদ্র চাষী
পরিবারে ১৯৪২ সালে জন্মেছিলেন বি, ভাস্কর রেড্ডি, যিনি কালক্রমে তার লেখক ছদ্মনাম
গ্রহণ করেন, “চেরাবান্দা রাজু”। হায়দ্রাবাদের কলেজে তেলেগু ভাষায় অধ্যয়ন করতে গিয়ে
কবিতায় হাতেখড়ি হয় তার সাবেকী রীতিতে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আলাপ হল বিখ্যাত কবি
নিখিলেশ্বরের সংগে। ক্রমশ নিখিলেশ্বরের সম্পাদনায় ১৯৬৫ সাল থেকে প্রকাশিত
‘দিগম্বর’ গোষ্ঠির অন্তর্ভুক্ত হন। জগৎ আর জীবন সম্পর্কে বিরক্তি আর হতাশা এদের
কবিতায় ভাষা পেয়েছিল। ভাবনা চিন্তায় এরা মার্কিন ‘বিট’ আর ইংল্যান্ডের ‘অ্যাংগ্রি <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইয়ং মেন’-দের সগোত্র। সমাজের প্রতি এক রাগী
প্রতিবাদ তাদের কবিতায় নৈরাজ্যবাদ, বিলোপবাদ, নব-বাম চিন্তাচেতনা, আবেগ, তাড়না,
জন্মসংস্কার, এবং অবচেতনের উদ্দামতা ভাষা পেতো। কিন্তু পর্বান্তর হল অচিরেই।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>নকশালবাড়ি আন্দোলনের পটভূমিকায় নবজাগরণ ঘটল
অন্ধ্রের লেখক শিল্পীদের। এই জাগরণের সংহত রূপ --অন্ধ্রের বিপ্লবী লেখক সংঘ বা
‘বিপ্লব রচয়িতাল সংঘম্’-এর সংগঠন। সংক্ষিপ্ত নাম “বিরসম্”। ১৯৭০ সালের জুলাই
মাসে ‘বিরসম্’-এর প্রতিষ্ঠা। অন্ধ্রের অধিকাংশ শক্তিশালী লেখক এই সংগঠনের সঙ্গে
যুক্ত হয়ে পড়েন। চেরাবান্দাও তাদের একজন। ‘বিরসম্’-এর দায় বহন করতে গিয়ে তিনি
নিজে আমূল পরিবর্তিত হয়েছেন ভাবনা চিন্তায় এবং লেখনীতে। ফলে চেরাবান্দা যেখান থেকে
শুরু করেছিলেন তার কবিজীবন, সেই দিগম্বর গোষ্ঠির কবি হিসেবে তার পরিচয় অচিরেই মুছে
গেছে, সবচেয়ে জনপ্রিয় বিপ্লবী কবিতার সঙ্গে সমার্থক হয়ে উঠেছে তার নাম। নকশালবাড়ি
আন্দোলনের মধ্য দিয়ে যে সব তেলেগু লেখকদের আবির্ভাব, চেরাবান্দা রাজু সম্ভবত তাদের
মধ্যে শ্রেষ্ঠ।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span>কবিতা-গান ছাড়াও চেরাবান্দা লিখেছিলেন একটি উপন্যাস (মা ভুরু – আমাদের
গ্রাম), তিনটি একাঙ্ক (গঞ্জ, নীল্লুগুরুয়াল, ফেলে রাখা ফাইল)। তিনি ছিলেন একজন
দায়বদ্ধ কবি, এবং সুনিশ্চিত পক্ষ অবলম্বনের ফলে পরবর্তী দশ বছর তাকে শান্তিতে
থাকতে দেয়নি রাষ্ট্র। হাজতবাস, কারাবাস, মামলা, দৌড় লেগেই থাকত। ক্রমে স্কুলের
চাকরিটি খোয়ান, স্বাস্থ্য ভেঙ্গে পড়ে। মাথায় দুটি টিউমার অপারেশন করা হয়। শেষ
পর্যন্ত বন্ধুরা একটি কবিতার বই ছেপে বিক্রিত অর্থে তার চিকিৎসার ব্যবস্থা করেছিল।
আমি সেই বইটি ওলটাচ্ছি এখন। ১৯৮২ সালের জুলাই মাসে হাসপাতালে তার মৃত্যু হয়
হায়দ্রাবাদে। এখন সেই জুলাই মাস। আমেন। তার কবিতার মৎকৃত অনুবাদ কেমন লাগে দেখ। <o:p></o:p></span><br />
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="color: red; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><u><span style="mso-ansi-font-weight: bold;">চোখে মেঘে ঝাপসা আকাশ <o:p></o:p></span></u></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">প্রজন্ম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কবেকার চোখের পানি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভু ভু করা দূরের কথা দুর্দুর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যদি খাল কেটে আনা হতো স্রোত<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তাতে হৃদয় ফিদয়</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">লহরিয়া মর্মরণে ঘুরতেই থাকে ঘুর্ণী।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এটা একটা প্র-পরা প্রান্তর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আসল গাঁয়ের দূরে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একটা সরোবর ঝাঁপিয়ে পড়ে আকাশটাকে ধরল<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কি কি যে ঝাপসা হওয়া সাজে না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাখালটির খালটির এত স্রোত কেন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দু-পা মচকানো শব্দ বইছে সে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কিছুটা মায়ের কিছু নামায়ের ডাক ডাকছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হাসি কান্নার সিনে বাছুর ঢুকেছে ঢুঁসোতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একটা লম্বা বাজ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একটু বিদ্যুৎলতা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সবে তো বাছুর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">গর্তটা খুলে গেল।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এপার ওপার আকাশের সবটাই হসন্তে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঝলকে উঠল মুক্ত কাস্তেরা<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">গাঁয়ের যেখানে গ্রাম<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সরে থাকে সরোবর<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বাঁধ ভাঙলে জল থাকে না জলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একটাই হৃদয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তাতে একাকিষাণ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দাঁড়িয়ে দাঁড়িয়ে একাকী হচ্ছে তার জীর্ণ কুঁড়েটি<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দেয়াল ভাঙলে যা হয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাল ভাঙলে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">খড়কুটোয় হাওয়া নাকি বাতাস দিলে কী যে উড়বিয়ান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাখালের বউকে যেন কি বলে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তার ঘরহীন ঘরহীন করা অবাক ছেলেকে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">প্রতিবেশীর চালের তলায় এভাবে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কবিতাকে সরিয়ে বসে ভগবান।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পাতায় পড়ছে গড়িয়ে পড়ছে আবার<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">টাপুর টুপ শোনার কানে কান্না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">গাছে গাছে শাখায় শাখায় একটাই ধ্বনি ডাকে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বন্যা অবন্যা আর কিষাণ লড়াই করে দাঁড়িয়ে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভাবনার গড্ডলগুলি দেখবে কি করে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মেঘবাতাসের গর্জন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মাকড়সার জালি মেঘ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কোন সম্পর্ক নেই<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শেষের পর্দা কেউ টানল না<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ছাঁটের পরের আরো ছাঁট যেন এই ভরে ওঠা।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই তো সময় মদ আর মাংসের<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এ শুধু নেশার দিন যে ভাবে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাখালটা হারিয়ে যাচ্ছে স্রোতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বউ বাচ্চার কথা তার মনে পড়বে কিনা আমি জানি না।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">জলের পাড় নেই আকাশের পাড়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নেই,<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দৃশ্য নেই কোন<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">স্মৃতিরেখা চাপানো পললে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঢেউ উঠে উঠে যে অচেনা হয়েছে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">জীবনের নয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঢেউয়ের নয়<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নিজেই নিজের ঢেউ হয়েছে আজ জলে।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চোখে মেঘ আর ঝাপসা আকাশ<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পরস্পরকে দেখছে থরথর।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 1.0in; text-indent: .5in;">
<span lang="BN" style="color: red; font-family: Vrinda; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(এই বিভাগটি
সাজিয়েছেন বারীন ঘোষাল।)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</span></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-33082499857442414222013-06-28T00:24:00.000-07:002013-06-30T08:20:20.124-07:0071sT pOsT : জাপানী কবিতা সেকি সেকি<div class="MsoNormal">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বিজ্ঞানের প্রযুক্তিতে জাপানীরা সুবিদিত</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শিল্পকলায়, যথা </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> অঙ্কনে, সিনেমায়, নাটকে, খেলাধুলা, সাহিত্যেও</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> কিন্তু আমরা, বাঙালিরা বিশ্বকবিতার ইতিহাস জেনে বসে থাকলেও জাপানী কবিতার
খোঁজ তেমন রেখেছি কি ? সঠিক অনুবাদ ও আগ্রহের অভাবে পড়ার তেমন ব্যবস্থা করা হয়নি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> কেউ কেউ হাইকু সম্বন্ধে কিছু জেনেছেন বা অভ্যাস করেছেন নিশ্চয়ই</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বাক</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">-এর এই বিভাগে তাহলে আমরা, আসুন, কিছু জাপানী
কবিতার চর্চা করি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ভারতে ইংরেজরা আসার আগে পর্যন্ত আমরাও তো
ধর্মকথা, দর্শন, ইতিহাস, রূপকথা, পুরাণপাঠ সব পদ্য বা শ্লোক দিয়ে রচনা করতাম</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ইংরাজি শিক্ষার পর গদ্যরচনার প্রবর্তন হল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> জাপানেও তেমনি উনবিংশ শতাব্দীর মধ্যভাগ পর্যন্ত </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তাঁকা</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> দিয়ে সেসব রচিত হত</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">
তাকে জাপানী ভাষার ছন্দোবদ্ধ শোলোক বলা চলে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">
জাপানী ভাষায় শোলোক অনেকে মিলে উচ্চস্বরে গীত হলে তো মন্দিরের ঘন্টাধ্বনির মতো মনে
হয় আমার</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">। </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তাঁকা</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> বা ওয়াকা পাঁচ লাইনের হয়ে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ৫,৭,৫,৭ এবং ৭ = মোট ৩১ সিলেবলে শেষ হয় তা</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> মধ্যযুগ থেকে সপ্তদশ শতাব্দী পর্যন্ত জাপানী সাহিত্যে এই ফর্মই প্রধান ছিল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> সিরিয়াস পান, শব্দকেন্দ্র, আর ব্যাপকভাবে রূপকের ব্যবহার থাকতো</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তাঁকা</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> তার পরেও অনেকে লিখে গেছেন, যেমন বাংলায় আজও কবিরা
মাইকেল বা জীবনানন্দকে অনুসরণ করেন</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> তবে সপ্তদশ
শতাব্দীতেই কিছু নতুনতর ফর্ম ধীরে ধীরে গড়ে ওঠে, যার মধ্যে প্রধান হল </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">রেঙ্গা</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> বা লতানো পদ্য, যাতে তাঁকা</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">র তিনটে আর দুটো লাইনকে জুড়ে একটা দীর্ঘ পংক্তির
স্তবক তৈরি করা হত</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ক্রমে এই রেঙ্গা থেকেই উদ্ভব হয় আরো ছোট ১৭
সিলেবল, তিন পংক্তির </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হাইকু</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> (হোক্কু বা হাইকাই)</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> সেটা আজও অনেকেই চালিয়ে গেলেও সর্বোচ্চ সম্মানের অসম্বাদিত অধিকারী হন </span><span style="line-height: 115%;">‘</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মাৎসুও বাশো</span><span style="line-height: 115%;">’</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> (১৬৪৪ </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ১৬৯৪)</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> একজন নগণ্য সামুরাই-এর সন্তান বাশো টোকিওতে
শিক্ষকতা করতে এসে কবিতা লিখতে শুরু করেন এবং তার সময়েই তাঁকা থেকে রেঙ্গা হয়ে
হাইকুর স্টাইল গড়ে ওঠে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> উনবিংশ শতাব্দীর মধ্যভাগে জাপান চীনা
সাম্রাজ্যবাদ থেকে মুক্ত হয়ে পশ্চিমের সাহিত্য সংস্কৃতির দিকে ঝুঁকে পড়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ইংরাজি ও অন্যান্য ভাষার বই অনুদিত হয়ে জাপানে আসে আর জাপানীরাও ছড়িয়ে পড়তে
থাকে বিশ্বে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> তারই প্রভাবে জাপানে মুক্ত পদ্য (ফ্রি ভার্স)
রচনার প্রবর্তন হয় এবং আজ এই সময় পর্যন্ত সেটাই প্রবলভাবে চলে আসছে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> আমরা এখানে বিংশ শতাব্দীর কবিতার কিছু উদাহরণ তুলে দিলাম বাক-এর পাঠকদের জন্য</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> জাপানী ভাষার ছন্দ টের পাওয়া মুশকিল, তাই যথাসম্ভব বাংলা লিরিক ফলো করা হল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> এই রচনাটি উপস্থিত করেছেন বারীন ঘোষাল</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> “তাঁকা”</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( কুনিও তাকায়াসু , ১৯১৩ ) <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">১)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">জলের উপরে সময় থাকে না স্থির</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">যেমন বা বোঝা যাবে </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শিশুদের, দুজন ওরা,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আমরা তো পিতা আর মাতা !</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">২)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">জ্বলুনির মতো</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বাতাস যার ভিতরে আমি</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কাজ করছে আমার</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">লাল পেন্সিলের ভিতরে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">নরম হয়েছে শাঁস</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( মিজুহো ওতা , ১৮৭৬ </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ১৯৫৫ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">১)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">যাজক একেলা</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">দিবানিদ্রা দিচ্ছেন --</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">ইভদের ওপাশের</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মোহান্তের ঘরে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আকাশের সুনীল গভীরে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">২)</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">যেই ঝড়ের উপক্রম হল</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">দিনের বেলায়, নদীর বুকে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শিলার গায়ে অশান্ত হতবাক</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কাকেরা কেন চেঁচায় সমানে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> “হাইকু” </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( দাকুৎসো ঈদা , ১৮৮৫ </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ১৯৬২ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">১)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মৃত আগ্নেয়গিরির</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শীতল তল </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> এবং</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বনবুনো জামুন</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">২)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">এই এক সর্বনাশা রোগ</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কী সুন্দর আমার হস্তনখর</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কাঠকয়লাতে<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( কুসাতাও নাকামুরা, ১৯০১ - )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">১)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শরতে সাগর ভাসা</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">অন্তরীণে একটি</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">ব্যাপক উড়ানচাকি নীলে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">২)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শিশুর বাহনে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আপেল টলমলে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আঁকড়ে ধরে রাখে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">৩)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তুষারপাত নাকি !</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মেইজিদের কাল</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বহুদূর চলে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">৪)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হরিদাভা প্রসারিত</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আর তার ভিতরে আমার</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বাচ্চার দাঁত ফুটছে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( হাকিও ইশিদা , ১৯১৩ </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ১৯৬৯ )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">১)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">অবাক ঈগল</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">নিঃসঙ্গতা কেন তার</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">ডানা ঝাপটায় --- ওহ্!</span><span style="line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">২)</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বাসের অপেক্ষায়,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বসন্তকাল দাঁড়িয়ে পথে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আছে নেই সন্দেহে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> “মুক্তপদ্য” </span><span style="line-height: 115%;">–</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> ( রিউইচি তামুরা ১৯২৩ - )<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হাজারো
দিনের রাত<o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><br /></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">একটি
অনন্য কবিতা জায়নের জন্য</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তোমাকে আর আমাকে খুন করতে তো
হবেই</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">নষ্ট করতে হবে আরও অনেক কিছু</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বহু প্রিয় জিনিষ, গুলি করে,
ছুরি মেরে, বিষ দিয়ে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="line-height: 115%;"><span style="font-family: Vrinda;"><br /></span>
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">দ্যাখো </span><span style="line-height: 115%;">–<br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হাজার দিন আর রাতের আকাশ
থেকে আমরা </span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">ছোট্ট একটা পাখির থরথর
জিহ্বা চেয়েছি বলেই</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হাজারো নিশির নিরবতা আর
হাজার দিনের বিপর আলোয়</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আমি আর তুমি খুন গুলি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শোন ----</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বারিপতনের শহরগুলো,
ধাতুগলনের চুল্লিরা,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">গ্রীষ্মমাঝারে বন্দরে ও
কয়লার খনি থেকে,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">একটি শিশুর ক্ষুধিত অশ্রু
চেয়েছি আমরা তাই নিয়ে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">নিয়ে হাজারো দিনের প্রেম আর
হাজার রাতের করুণা</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তুমি তুমি আর আমি খুন করে
ছুরিকায়</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মনে কর
---- নেড়ি কুকুরের ভয় চেয়েছি বলেই শুধুমাত্র</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">দেখতে পায় যা আমরা দেখি নাকো
চোখ মেলে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">শুনতে পায় যা আমরা শুনি না</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">হাজার রাতের আকাশকুসুম হাজার
দিনের শীতের স্মৃতি</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তুমি আর আমি বিষ দিয়ে মেরে
ফেলেছি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">একটি একক
কবিতা আসবে বলে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তোমাকে আমাকে ভালবাসার জিনিষ
খুন করতে হয়,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মৃতকে ফিরে দিতে প্রাণ এই
মাত্র পথ রয়ে গেছে</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">তুমি আর আমিও যাবো ওই পথে </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> (আৎসুহিরো সওয়াই, ১৯৪০ - ) <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">একটি
আকস্মিক ছবি <o:p></o:p></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<u><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><br /></span></u></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">গ্রামের
পথে এমনিই বেঁকে যেতে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">বিচিত্র এক দৃশ্যের মুখোমুখি</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">অতীতের সেই মনের ছবির মতো</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কোথাকার</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কবেকার</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">স্থান আর কাল মনে নেই কোন</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">কোন ক্ষণে চেতনা পেরিয়ে যায়
আমার </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">এটা
অদ্ভুতভাবে পরিষ্কার যে</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">মনের সেই দৃশ্যটি,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">যেটি এক অতল তলে জেগে উঠছে,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আমার ভিতরে প্রেরণা,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">পাখির চোখের একটি
লক্ষ্যবিন্দু হয়েও,</span><span style="line-height: 115%;"><br />
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;">আমি যেন আর নেই সে আমি</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; line-height: 115%;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Vrinda; line-height: 115%;"> </span></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-19084239744003355512013-05-30T19:39:00.003-07:002013-05-31T20:45:54.410-07:0070Th pOsT : থমাস আর্ণেস্ট হিউম<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9yGnXI5FBJTBqfY0U3RBOCJozUwuKHFpLDjYV58fTzzr1CoHXf-y2ucMyytTfDFHxwog3xJYkJmSCfY_HaiXbQovFeV4Q0-gdkZyCwUV5-myLV0GjK0WnjlnM4RUU3b0dd22AfD9kX4Y/s1600/ETEH.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9yGnXI5FBJTBqfY0U3RBOCJozUwuKHFpLDjYV58fTzzr1CoHXf-y2ucMyytTfDFHxwog3xJYkJmSCfY_HaiXbQovFeV4Q0-gdkZyCwUV5-myLV0GjK0WnjlnM4RUU3b0dd22AfD9kX4Y/s400/ETEH.jpg" width="290" /></a></div>
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শতাব্দী উত্তরণের কালচিহ্ন যথেষ্ট গুরুত্বপূর্ণ বিবেচিত হয়ে
থাকে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যেমন বিজ্ঞানে দর্শনে রাজনীতি গণচেতনায়</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তেমনিই সাহিত্য সংস্কৃতি শিল্প সিনেমায়। মিলেনিয়ামের
সময় সমীক্ষা শুরু হয়ে যায়। জেমস জয়েস যেমন গদ্য রচনায় চেতনাপ্রবাহের সৃষ্টি করেন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রায় একই সময়ে থমাস
আর্ণেস্ট হিউম কবিতায় চিত্রকল্পের অবতারণা করেন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যতটা না কাজে তার চেয়ে বেশি ভাবনা প্রকাশে।
কী ব্যাপার সেটা আর লোকটাই বা কে একটু দেখে নেয়া যাক। আপনারা সবাই নিশ্চয়ই বেকহ্যাম
বা রনির নাম শুনেছেন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইংল্যান্ডের বিখ্যাত ফুটবলার</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু কতজন জর্জ বেস্ট-এর নাম শুনেছেন বলুন
তো </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জর্জ বেস্ট ইংল্যান্ডের সর্বকালের সেরা প্লেয়ার হওয়া সত্বেও দেশের হয়ে খেলতে পারেননি
কেবল চরিত্রদোষে। আপনারা সবাই এলিয়ট বা পাউন্ডের নাম শুনেছেন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কিন্তু তাদের কবিতায়
দীর্ঘ প্রভাব ছিল হিউমের</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সেটা হয়তো অনেকেরই জানা নেই। কবিতায় ইমেজিস্ট আন্দোলন শুরু করেন
তিনি। তারপর একে একে রোমান্টিসিজম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউ মডার্নিজম নিয়ে ভাবনাগুলো প্রকাশ এবং
কবিতায় তার প্রয়োগ করা শুরু করেছিলেন। তিনি একাধারে ছিলেন তার্কিক</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দার্শনিক</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রবক্তা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং সর্বশেষে একজন
কবি। জীবদ্দশায় তার কোন বই প্রকাশিত হয়নি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর আগ্রহ ছিল না। মৃত্যুর পরে তাঁর কবিতা
ও প্রবন্ধের বইগুলো প্রকাশিত হয়</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">তাঁর ওপর অনেকে প্রবন্ধ লেখেন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশেষ করে এজরা পাউন্ড
ও টি-এস-এলিয়ট। তাতে হিউমের ইমেজ তাদের থেকে বড় হবার উপক্রম হলে তারা গুটিয়ে যান</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এমনকি কেউ কেউ অস্বীকারও
করেছেন পরে।</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>টি-ই-হিউম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">জন্মেছিলেন ইংল্যান্ডে
১৮৮৩ সালের সেপ্টেম্বরে। মারা যান প্রথম বিশ্বযুদ্ধের সময় ফ্রান্সে ১৯১৭ সালে মাত্র
৩৪ বছর বয়সে। ছেলেবেলায় আগবাড়া মারকুটে টাইপের এবং চূড়ান্ত তার্কিক ছিলেন। কেম্ব্রিজ
কলেজ থেকে দুবার বিতাড়িত হন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">একবার বাইচ প্রতিযোগিতায় মারপিটের জন্য</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আর একবার পথমাগীদের
নিয়ে ফস্টিনষ্টির ক্যাঁচালে। পড়াশুনোর জন্য চলে যান কানাডা। সেখান থেকে ব্রাসেলস-এ।
ব্রাসেলসে দর্শনশাস্ত্রের ওপর</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বিশেষ করে অঁরি বার্গসঁ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র দর্শন ভাবনায় আগ্রহী হয়ে প্রবন্ধ লেখা শুরু
করেন। এরপর ইমেজিস্ট চিত্রকর ও ভাস্করদের কাজের সমালোচনা। লন্ডনের দি নিউ এজ পত্রিকায়
হিউমের লেখাগুলো প্রকাশিত হতে থাকে। ফরাসি ও জার্মান ভাষায় দক্ষতার কারণে বার্গসঁ ছাড়াও
উইলহেম ভগনার-এর দর্শনের অনুবাদ করেছেন --</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অ্যাবস্ট্রাকশন ও এমপ্যাথি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">', </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রেমি দ্য গুরমঁ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">র -- </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিল্পের অভিজাতীয় ধারণা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">', </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিজস্ব ভাবনা --</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সংবেদনশীলতা ও ভঙ্গী</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">' -- </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইত্যাদি লেখাগুলো নিউ
এজ পত্রিকায় প্রকাশিত হতে থাকলে সবার নজরে আসেন। এককথায় তাঁর দর্শন ছিল -- "প্রাকৃতিক
কারণেই মানুষ অপরিহার্যভাবে চিন্তায় সীমিত এবং অসাধারণ যে কোন কাজে অসমর্থ হয়ে থাকে।
সে কোনরকম পূর্ণতা অর্জনে অক্ষম কারণ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হয় প্রাকৃতিক অথবা ক্রমবিকাশের গাফিলতিতে<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সে নিজে নৈতিকতাগ্রস্ত হয়ে পড়ে। প্রবৃত্তির টানাপোড়েন
চলতে থাকে তার মধ্যে আর সর্বদা সেই দ্বন্দ্ব স্থায়ীভাবে তার চরিত্রে প্রতিফলিত হতে
থাকে।"</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ইংল্যান্ডে ফিরে
এসে ১৯০৮ সালে কবিতা লেখা শুরু করেন হিউম। সেই বছরই লন্ডনের পোয়েটস ক্লাবের সেক্রেটারি
করা হয় তাঁকে।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ক্লাবে একটি পেপার পড়েন তিনি
--</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এ লেকচার অন মডার্ণ পোয়েট্রি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। উপস্থিত ছিলেন এজরা পাউন্ড</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">টি এস এলিয়ট</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এডমন্ড রোসে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ওয়াইন্ডহ্যাম লুইস</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হেনরি নিউবোল্ট প্রমুখ।
সবাই প্রশংসা করেন তাঁর ভাবনার। পোয়েটস ক্লাবের বার্ষিক কবিতা সংকলনে সে বছর প্রকাশিত
হয় হিউমের কয়েকটি ইমেজিস্ট কবিতা যার মধ্যে শর</span><span lang="BN" style="font-family: "Ekushey Lohit Normal","serif"; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: "Ekushey Lohit Normal"; mso-bidi-language: BN;">ৎ</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> (অটাম) অন্যতম। পোয়েটস ক্লাবে আর নিউ এজ-এ প্রকাশিত তাঁর প্রবন্ধগুলির বিষয় ছিল
-- রোমান্টিকতা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ইমেজ-ইমেজারি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্লাসিসিজম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউ মডার্নাইজেশন</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবিতার ছন্দ-সীমা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্লাসিকাল স্টাইল কেন
ভাঙ্গা উচিত</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কবিতায় চিত্রকল্পের ব্যাবহার</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">বস্তুবাচক দৃশ্যভাষা কি। কথায় কথায় তর্ক করার আর মারকুটে অভ্যাসটা
যায়নি তাঁর। এক মহিলাকেন্দ্রিক বচসায় লুইসকে এমন মার দেন যে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অপমানে জর্জড়িত লুইস
পায়ে ফাঁস লাগিয়ে উঁচু পথের রেলিং থেকে ঝুলে পড়েন। রাজনীতিতে তিনি ছিলেন দক্ষিণপন্থী
এবং </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শান্তিবাদ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিরোনামে প্রবন্ধও লিখেছেন। সেই তিনি ১৯১৪ সালে ব্রিটিশ গোলন্দাজ বাহিনীতে যোগ
দিয়ে প্রথম বিশ্বযুদ্ধে চলে যান। তাঁর কবিতার সেখানেই ইতি। ৬ বছরের কবিতার জীবনে লিখেছেন
মোট ২৫টি কবিতা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এবং সর্বসাকুল্যে মোট ২৬০ পংক্তি। তাহলে আমরা এখানে তাঁকে নিয়ে
আলোচনা করছি কেন </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">?<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>মৃত্যুর ৮ বছর পর
এজরা পাউন্ড হিউমের মাত্র পাঁচটি কবিতা নিয়ে নিজে এডিট করে একটি কাব্যপুস্তিকা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">আজকাল যাকে চ্যাটবুক
বলা হয়</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">প্রকাশ করেন </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কমপ্লিট পোয়েটিকাল ওয়ার্ক অফ টি-ই-হিউম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নামে। তাঁর ভাবনা চিন্তাগুলি প্রকাশিত হত
কবিতায়। সমালোচক কারেন সেঙ্গারি এডিট করেন হিউমের প্রবন্ধগুলির সংকলনগ্রন্থ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অক্সফোর্ড প্রেস থেকে।
তিনি লেখেন -- বিংশ শতাব্দীর অক্ষর-দুনিয়ায় হিউমকে সবচেয়ে বেশি ভুল বোঝা হয়েছে। ভীষণ
পলাতন প্রিয় ছিলেন তিনি। অথচ কীর্তির চেয়ে দীর্ঘ ছিল তাঁর প্রভাব। সেকথা অবশ্য এলিয়ট
এবং পাউন্ডকে পড়ে জানা যায়। হিউমের জীবদ্দশায় এবং তাঁর মৃত্যর অব্যবহিত পরে সেই প্রভাবগুলি
স্পষ্ট ফুটতে দেখা যায়। ইমেজ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">রোমান্টিক</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">নিউ মডার্ন -- কবিতায় এই সবের অভ্যাস লক্ষ্য করি আমরা। যুদ্ধে
গিয়ে কবিতা নয়</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">অন্যান্য লেখার বিরাম ছিল না তাঁর। </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">'</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">স্পেকুলেশনস</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">' </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">শিরোনামে দুটি প্রবন্ধ
সংকলন টি-ই-হিউমের শ্রেষ্ঠ অবদান। এখানে পাউন্ডের এডিট করা পুস্তিকার কবিতাগুলি অনুবাদ করা
হল পাঠকদের জন্য।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হিউমের
হিউমার কবিতা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span class="Apple-style-span" style="color: red;"><b>শর</b></span></span><span lang="BN" style="color: red; font-family: "Ekushey Lohit Normal","serif"; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-family: "Ekushey Lohit Normal"; mso-bidi-language: BN;"><b>ৎ</b></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শীতশীতে শরতের
রাতে --</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই বাইরে বাইরে
হাঁটছিলাম </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>দেখি কি হেজের
গায়ে হেলান দেয়া লালটু চাঁদটা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঠিক লালমুখো এক
যেন চাষা<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কথা কইতে থামিনি
যদিও মাথাটাই নেড়েছিলাম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">;<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তার চারপাশে কত
আশালীন চকে তারা </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>শাহরিক শিশুরা
যেমন </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>সাদায় সাদায় মুখর</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> <b> </b></span><span class="Apple-style-span" style="color: red;"><b>ভুতুড়ে
অ্যাবোডা</b></span></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হাজিরা দেবার
সময়টা বড় মধুর</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">উত্তেজনায় স্থির-কাঁপ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">,<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আবেগের বাঁধে
উচ্ছ্বাস ভান</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্বভাবে
ফুরোয় না </span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>অ্যাবোডার ভুতে
বঙ্কিম রূপে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ধনুষ পরিবৃত্তে
আকাশ সাজে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>হরদম এক অজানা
দুঃখ শোকের মনে হয়।</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তাতেও সেদিন বিলাপ
করতে শুনলাম --</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>" </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">গোলাপেরা আর জোসেফেরা</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এই<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ত্রুবাদুরে আমি ক্লান্ত</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>পরখিব সেই মহত্ত্ব
আছে কি নাই "</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span><br />
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span class="Apple-style-span" style="color: red;"><b>পরিবর্তন</b></span></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>তারপর তো খোশমেজাজে
বুনো উপত্যকাটায় ঢুকে পড়লাম</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>কালে কালে রঙ-রায়টের
লিলিতে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">,<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যতদূর সুবাসী
বস্ত্রের মতো মোহিনী ছাইয়া মোরে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্থাণু</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">দমফুরানু</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">সুন্দর তার</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আপনাপনের প্রহরী।</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এখন আমি সেই
পরম নদীর কাছাকাছি এসে পড়েছি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আলখাল্লায় মোড়া</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">কী কলঙ্ক</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এক্কেবারে চুপিচুপি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঠিক যেমনভাবে
বসফরাসে তুর্কী মারে উঁকি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>গমনে গমন আমিও</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span><br />
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span>
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></span><span class="Apple-style-span" style="color: red; font-size: large;"><b>ফেরিঘাটের
ওপরে</b></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>রাতদুপুরে শান্ত
ফেরিঘাটের ওপর</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>লম্বা মাস্তুলটার
মাথায় বাঁধা একটা চাঁদ</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ঝুলছিল। এতদূর
থেকে মনে হচ্ছিল</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>খোকনের বেলুনটা
খেলার শেষে ভুলেছে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span class="Apple-style-span" style="color: red;"><b>বাঁধ-নির্মাণ</b></span></span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>(</span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><i>অসহ ঠান্ডা রাতে এক মুচড়ে পরা ভদ্রলোকের জন্য
গান</i>)</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>একবার এক বেহালা
বাদকের বাহাদুরিতে আমার ভাবাবেশ হল</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>স্বর্ণ চরণ চমক
ফুটপাতে তাতে আমিই চমকাই।</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>এখন বুঝি আমি</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যে উষ্ণতাই হল
কাব্যের আসল ব্যাপার</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>আকাশের তারা-খাওয়া
পুরনো কম্বলটাকে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ছোট করে দাও</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">হে ভগবান</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;">,<o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><span lang="BN" style="font-family: Vrinda; mso-ansi-font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>যেন আমি জড়িয়ে
নিয়ে শুয়ে থাকি আমাকে আরামে</span><span style="font-size: 16.0pt; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span class="Apple-style-span" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: xx-small; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-7760270670920013306.post-87037403328425549152013-05-06T07:07:00.000-07:002013-05-06T07:07:03.270-07:0069Th pOsT : টেরেসা সেবাস্টিয়ান<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKJya-uzXtt2_YNGeIDrk8YaHSWpL6X8gO0JLZT4HY1sask9Yz7i_myWA1VrIQ8R2fql3B9g0OtAwq5uyo4LWIhbFzUgzJwrhP4Edl1vlPLZl4Z4vqRe3Z76UmO-WkNrMQRtehk7UW0nU/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKJya-uzXtt2_YNGeIDrk8YaHSWpL6X8gO0JLZT4HY1sask9Yz7i_myWA1VrIQ8R2fql3B9g0OtAwq5uyo4LWIhbFzUgzJwrhP4Edl1vlPLZl4Z4vqRe3Z76UmO-WkNrMQRtehk7UW0nU/s640/1.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1ME_2tXtvi9PcO4Rz2HhHhkxwoGnhbYrjwZcj6UTMH0eFizEDGeCM4nxJmEBiTh99gEhusNOrsmMbwKXQvQzy7wqhmX5Nql21gkPt0zExVoKr5PgBRv1Ic2IDrUMQFeadBmb_EYzFMMo/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1ME_2tXtvi9PcO4Rz2HhHhkxwoGnhbYrjwZcj6UTMH0eFizEDGeCM4nxJmEBiTh99gEhusNOrsmMbwKXQvQzy7wqhmX5Nql21gkPt0zExVoKr5PgBRv1Ic2IDrUMQFeadBmb_EYzFMMo/s640/2.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz5UaaB-ufrKUhzftSaMDAv20imFpaQ_9paqomrtTqljerjYnEaaUeDhC8CR8TMUzAAU6rgncAOk56IdrJ771VRYGPswOnNu7vknfpBLuqF-VaqwdUybTFovYU89JvyM6Q2CBpvzPJ5j8/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz5UaaB-ufrKUhzftSaMDAv20imFpaQ_9paqomrtTqljerjYnEaaUeDhC8CR8TMUzAAU6rgncAOk56IdrJ771VRYGPswOnNu7vknfpBLuqF-VaqwdUybTFovYU89JvyM6Q2CBpvzPJ5j8/s640/3.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghwG_JAcgAA2EUUbfDgxiHgg-UnSiM0pTyC1DV4Fk5aJnt1uBQoP_dGh9Fm6XJ3jMoLgwSO79MhBOCqzILzjf1gwPOe87vLAutL9-Os75HSkHhxrQ-s2Pnvhqb9XyvR7RB2vyYTjjksKs/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghwG_JAcgAA2EUUbfDgxiHgg-UnSiM0pTyC1DV4Fk5aJnt1uBQoP_dGh9Fm6XJ3jMoLgwSO79MhBOCqzILzjf1gwPOe87vLAutL9-Os75HSkHhxrQ-s2Pnvhqb9XyvR7RB2vyYTjjksKs/s640/4.jpg" width="456" /></a></div>
<br /></div>
anupam mukhopadhyayhttp://www.blogger.com/profile/05319362107961137116noreply@blogger.com